Euclid, donkere materie en donkere energie

Dr. René Laureijs

De ESA satelliet “Euclides” is op 1 juli 2023 gelanceerd en bereikte een maand later zijn beoogde positie in het tweede Langrange-punt op anderhalf miljoen kilometer afstand van de aarde. De eerste opnames hebben inmiddels de publiciteit bereikt. In een voorziene periode van zes jaar zal de satelliet vorm en roodverschuiving van talloze melkwegstelsels gaan meten. Daartoe is de satelliet uitgerust met twee telescopen voor nabij infrarood en voor visueel bereik, die in combinatie met aardse telescoopwaarnemingen een immense hoeveelheid data zullen opleveren.

Het gangbare model van ons heelal is betrekkelijk simpel: we gaan ervan uit dat de algemene relativiteitstheorie toepasbaar is op kosmische schaal en er zijn drie hoofdcomponenten: gewone materie (5%), donkere materie (25%) en donkere energie (70%). De verhoudingen gelden voor ons huidig heelal, en veranderen met de tijd. Wat donkere materie en donkere energie precies zijn is een fundamenteel probleem voor de huidige fysica, maar met het model kunnen we verrassend nauwkeurig de waarnemingen verklaren. Astronomische waarnemingen om onze kosmologische kennis te vergroten zijn niet eenvoudig. De experimenten vergen diep theoretisch inzicht en technisch vakmanschap om die te realiseren.

De lezing zal een inzicht geven van ons huidig kosmologische model aan de hand van de aanwijzingen die tot dat model geleid hebben. Daarna zullen twee kosmologische ruimtetelescopen beschreven worden, namelijk Planck, die de kosmische achtergrondstraling in kaart heeft gebracht, en Euclid, die kosmische structuren zal detecteren. Euclid is in februari begonnen met het hoofddoel van de missie om een drie-dimensionale kaart van de hemel te maken. Met die kaart kunnen de wetenschappers meer leren over donkere materie en donkere energie die bepalend zijn voor de vorm en evolutie van die structuren. De allereerste resultaten van Euclid komen ook aan de orde.

Aanvang 20:00 uur
Sluiting 22:00 uur

Locatie is zoals gebruikelijk de Wethouder Verheij sporthal.